Ostatnie piętro

Autor: Irena Landau

Ilustracje: Joanna Rusinek

Rok wydania: 2015

Wydawnictwo: Literatura

Miejsce wydania: Łódź

Liczba stron: 102

ISBN: 9788376723624

Uwagi: Seria “Wojny dorosłych – historie dzieci”

Głowna bohaterka Cesia zostaje wyprowadzona z getta i ukrywa się u polskiej rodziny. W mieszkaniu przygotowano specjalną skrytkę, w której dziewczynka musi się chować za każdym razem, gdy ktoś obcy wchodzi do domu. Niewielkie pomieszczenie jest ciemne i ciasne, a zdarza się, że bohaterka musi z niego korzystać nawet kilka razy dziennie. W skrytce dziewczynka musi się zachowywać tak, jakby jej nie było. Jedynym pocieszeniem Cesi jest „mieszkająca” z nią myszka Pliszka, jednak nawet jej obecność nie zmienia faktu, że kryjówkę zawsze przedstawia się w ponurych barwach. Najgorsze chwile dla Cesi to czas bombardowań, kiedy reszta domowników kryje się w piwnicy, a dziewczynka zostaje sama w mieszkaniu. Dźwięki wybuchów i panująca w skrytce ciemność wpływają druzgocąco na psychikę bohaterki. Wiele lat po wojnie Cesia odwiedza mieszkanie, w którym się ukrywała (nadal mieszka tam córka gospodarzy, którzy opiekowali się dziewczynką – bohaterki są przyjaciółkami). Mimo nadarzającej się okazji, dorosła już kobieta nie chce zajrzeć do wojennej kryjówki, która przypomina jej o traumie Zagłady.

Ostatnie piętro oparte jest na przeżyciach samej Ireny Landau – pierwowzorem Cesi była matka autorki, Celina. Zaznaczyć należy, że to jeden z nielicznych tekstów literatury dziecięcej o Zagładzie zwracający uwagę na to, że pamięć może być nieprzyjemna, może uwierać i sprawiać ból. Jest to również jeden z rzadkich tekstów, w których podkreślony zostaje czynny opór Żydów: Cesia dowiaduje się, że w getcie wybuchło powstanie i że zginął w nim Chaim, mężczyzna, który pomógł jej dotrzeć do kryjówki i w którym się zadurzyła. W posłowiu autorka zaznacza, że pisząc o Chaimie, „myślała o wszystkich żydowskich bohaterskich chłopcach, którzy walczyli o godność i honor i zginęli w czasie powstania w warszawskim getcie” (s. 103).

Bibliografia:

• Ippoldt, L., Dziecko a wojna – literatura dla dzieci o tematyce wojennej na wybranych przykładach polsko- i niemieckojęzycznych, „Orbis Linguarum”, nr 48, 2018, s. 501–504 (s. 503);
• Janus-Sitarz A., Gry wyobraźni a oswajanie przestrzeni strachu. Czasy Holokaustu w literaturze dla dzieci, [w:] Wolność i wyobraźnia w literaturze dziecięcej, red. A. Czabanowska-Wróbel, M. Kotkowska, Kraków 2017, s. 195–206;
• Jarzyna, A., Szlemiele. Zwierzęta wobec Zagłady w literaturze dla dzieci, „Narracje o Zagładzie”, nr 2, 2016, s. 235–256;
• Jarzyna, A., Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich), Łódź 2019 (s. 191–214);
• Jeziorkowska-Polakowska, A., „biała plamka na tle MURU to ja…” – angielski buldog opowiada o Zagładzie, [w:] (Nie)zapomniane zwierzęta, red. E. Łoch, D. Piechota, A. Trześniewska-Nowak, Gdańsk 2021, s. 129–161 (s. 132);
• Kania, A., Lekcja (nie)obecności. Dziedzictwo polsko-żydowskie w edukacji polonistycznej, Kraków 2017 (s. 94, 106);
• Karczewska, A., „Tylko czy niebo nadal istnieje?” Bóg w najnowszej dziecięcej literaturze o Zagładzie, [w:] Wiara i niewiara. Literackie realizacje wobec doświadczenia Zagłady, red. P. Kalwiński, A. Karczewska, Lublin 2018, s. 69–88;
• Karczewska, A., Pamięć i empatia. O dziecięcej literaturze Zagłady, [w:] Pamięć o Zagładzie w polskojęzycznej i niemieckojęzycznej literaturze autorek i autorów drugiego oraz trzeciego pokolenia post-Szoah / Das Gedächtnis an die Shoah in der polnischen und deutschsprachigen Literatur von Autorinnen und Autoren der zweiten und dritten Post-Shoah-Generation, red. I. von der Lühe, S.J. Żurek, Lublin 2019, s. 265–300;
• Krajewska, A.M., Młodzieżowe książki o najnowszej historii Polski wydane w ostatnich latach – przegląd subiektywny, „Guliwer”, no. 3, 2018, pp. 69–76 (p. 73);
• Krupiński, P., Pies patrzy na getto. Zwierzę jako podmiot narracji postholokaustowych, [w:] Ślady II wojny światowej i Zagłady w najnowszej literaturze polskiej, red. B. Sienkiewicz, S. Karolak, Poznań 2016, s. 57–84 (s. 67, przyp. 24);
• Mieszek, M., Kulinaria w łódzkiej serii książek dla dzieci „Wojny dorosłych – opowieści[sic!] dzieci”, [w:] Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Tekst, dyskurs, kultura, red. W. Żarski przy współpracy T. Piaseckiego, Wrocław 2016 s. 569–580;
• Olszewska, B., Konwencja pamiętnika, dziennika, autobiografii w książkach o wojnie dla młodego czytelnika, [w:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2018, s. 101–117;
• Rybak, K., Żyd i uchodźca. Znaczące powinowactwa narracyjne w polskiej literaturze dziecięcej ostatniej dekady, „Czy/tam/czy/tu. Literatura dziecięca i jej konteksty”, nr 2, 2017, s. 44–62 (s. 47);
• Rybak, K., Rzeczy do zabawy. Zabawki w cieniu Zagłady w twórczości Uriego Orleva, [w:] O czym mówią rzeczy? Świat przedmiotów w literaturze dziecięcej i młodzieżowej, red. A. Mik, M. Niewieczerzał, E. Rąbkowska, G. Leszczyński, Warszawa 2019, s. 93–105 (s. 94, przyp. 3);
• Rybak, K., I (nie) żyli długo i szczęśliwie. Konstrukcje zakończeń w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, “Literatura Ludowa”, t. 63, nr 1, 2019, s. 10–23 (s. 11, 16);
• Rybak, K. Dzieciństwo w labiryncie getta. Recepcja mitu labiryntu w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, Warszawa 2019 (s. 14–15, 102, 104, 112–113);
• Rybak, K., Stosunki polsko-żydowskie i Zagłada w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, [w:] Stosunki polsko-żydowskie, t. 2, Kultura. Literatura, sztuka i nauka w XX wieku, red. Z. Trębacz, Warszawa 2020, s. 171–187;
• Rybak, K., Zagłada i ideologia w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, „Narracje o Zagładzie”, nr 1(7), 2021, s. 155–173 (s. 167);
• Rybak, K., Obrazowanie Zagłady. Narracje holokaustowe w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Warszawa 2023;
• Sadowska, D., „Bajki-nie-bajki” czyli II wojna światowa w wybranych polsko- i niemieckojęzycznych utworach dla dzieci z ostatnich 15 lat ze szczególnym uwzględnieniem Asiuni Joanny Papuzińskiej, „Orbis Linguarum”, nr 48, 2018, s. 169–187 (s. 172, 174);
• Sałatarow, A., Trauma i pamięć w utworach Henryka Grynberga i Arce czasu Marcina Szczygielskiego, „Czy/tam/czy/tu. Literatura dziecięca i jej konteksty”, nr 1–2, 2020, s. 34–47 (s. 46, przyp. 3);
• Skowera, M., Różne odcienie dzieciństwa w utworze Agnieszki Suchowierskiej Mat i świat, „Litteraria Copernicana”, nr 3 (23), 2017, s. 127–138 (s. 129, przyp. 8);
• Slany, K., Rutka Joanny Fabickiej jako przykład postpamięciowej literatury dla dzieci, „Maska”, nr 35, 2017, s. 81–94 (s. 82);
• Szumal, M., Ada Judytka i zaginiony tałes. Dziecięcy klucz do wielokulturowego Białegostoku, „Polonistyka. Innowacje”, nr 9, 2019, s. 131–140 (s. 133, przyp. 7);
• Wądolny-Tatar, K., (Auto)biograficzna przestrzeń pamięci (Ostatnie piętro Ireny Landau), [w:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2018, s. 147–161;
• Wójcik-Dudek, M., Dzieci i książki w Bibliotece Shoah, [w:] (Przed)szkolne spotkania z lekturą, red. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, współpr. A. Zok-Smoła, Katowice 2015, s. 81–95;
• Wójcik-Dudek, M., Konieczność śladu. Kanony literatury dla dzieci i młodzieży, „Narracje o Zagładzie”, nr 1, 2015, s. 96–116 (s. 105 przyp. 27);
• Wójcik-Dudek, M., Między udziecinnieniem a infantylizacją Zagłady, [w:] Światy dzieciństwa. Infantylizacje w literaturze i kulturze, red. M. Chrobak, K. Wądolny- Tatar, Kraków 2016, s. 435–449 (s. 445, 447);
• Wójcik-Dudek, M., Matka – depozytariuszka sytości i głodu. Literatura dla dzieci i młodzieży wobec Zagłady, [w:] Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Tekst, dyskurs, kultura, red. W. Żarski przy współpracy T. Piaseckiego, Wrocław 2016 s. 449–458 (s. 454);
• Wójcik-Dudek, M., W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Katowice 2016;
• Wójcik-Dudek, M., „Efekt” Zagłady w polskiej współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży, [w:] Wiara i niewiara. Literackie realizacje wobec doświadczenia Zagłady, red. P. Kalwiński, A. Karczewska, Lublin 2018, s. 173–187 (s. 174, 178);
• Wójcik-Dudek, M., Memory Boom and Imaginarium of Holocaust in Polish Literature for Young Readers, „Filoteknos”, nr 10, 2020, s. 309–323 (s. 318).