XY

Author: Joanna Rudniańska
Illustrator: Jacek Ambrożewski
Year: 2012
Publisher: Muchomor
Place of publication: Warszawa
Pages: 57
ISBN: 9788389774606
Cover courtesy of the publisher. ©Muchomor 2012

Joanna Rudniańska tells a story of two twins separated at birth – Hania X and Hania Y – brought up in two different families, a Jewish and a Polish one. When the Warsaw Ghetto is created, seven-year-old Hania X’s family must move from their large apartment in Piękna Street to her grandparents’ crammed and crowded apartment in Twarda Street. The girls’ first encounter of which they are aware takes place when Hania Y rides the tram through the Ghetto with her family. Once she returns home, she asks in despair whether she also is Jewish. Her parents tell her the story of the twins’ separation right after birth. In 1942, there comes the time of the mass transports to extermination camps. Hania X escapes from the Ghetto (and her family dies). She finds herself in the countryside, where she reunites with her sister. In order to survive, they pretend to be one person. After the end of the war, the girls, now twelve years old, return to Warsaw and start a life with Hania Y’s parents.

In XY, the author uses the convention of a fairytale, narrating the birth of the girls and their hiding through motifs and tropes from traditional tales and folk fables. The depiction of the Holocaust from two perspectives – a victim’s and a witness’ – highlights the differences in war and post-war experiences. Hania X must live with the trauma of the loss of her parents and relatives, which she cannot forget even despite rejoining her sister and family.

 

Bibliography:
  • Biernacka-Licznar, K., Jamróz-Stolarska, E., Paprocka, N., Lilipucia rewolucja. Awangardowe wydawnictwa dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 2000–2015. Produkcja wydawnicza. Bibliografia, Warszawa 2018 (p. 60);
  • Gajownik, S., II wojna światowa we współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży, [in:] Historia – pamięć – edukacja w edukacji humanistycznej, vol. 2: Literatura i kultura, eds. Z. Budrewicz, M. Sienko, Kraków 2013, pp. 167–179 (pp. 173–174);
  • Heska-Kwaśniewicz, K., Wojna[sic!] Dorosłych – Historie Dzieci. Narracje o wojnie w literaturze dla młodych odbiorców po transformacji ustrojowej (1990–2015), [in:] Literatura dla dzieci i młodzieży, vol. 5, ed. K. Tałuć, Katowice 2017, pp. 33–56 (p. 48);
  • Jarzyna, A., Szlemiele. Zwierzęta wobec Zagłady w literaturze dla dzieci, „Narracje o Zagładzie”, no. 2, 2016, pp. 235–256;
  • Jarzyna, A., Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich), Łódź 2019 (pp. 191–214);
  • Jasnowski, P., Zagłada Żydów w najnowszej literaturze dziecięcej, „Ryms. Kwartalnik o książkach dla dzieci i młodzieży”, no. 19, 2013, pp. 6–7;
  • Jeziorkowska-Polakowska, A., „biała plamka na tle MURU to ja…” – angielski buldog opowiada o Zagładzie, [in:] (Nie)zapomniane zwierzęta, eds. E. Łoch, D. Piechota, A. Trześniewska-Nowak, Gdańsk 2021, pp. 129–161 (p. 132);
  • Kania, A., Lekcja (nie)obecności. Dziedzictwo polsko-żydowskie w edukacji polonistycznej, Kraków 2017 (p. 94);
  • Karczewska, A., „Tylko czy niebo nadal istnieje?” Bóg w najnowszej dziecięcej literaturze o Zagładzie, [in:] Wiara i niewiara. Literackie realizacje wobec doświadczenia Zagłady, eds. P. Kalwiński, A. Karczewska, Lublin 2018, pp. 69–88 (pp. 73–74);
  • Karczewska, A., Pamięć i empatia. O dziecięcej literaturze Zagłady, [in:] Pamięć o Zagładzie w polskojęzycznej i niemieckojęzycznej literaturze autorek i autorów drugiego oraz trzeciego pokolenia post-Szoah / Das Gedächtnis an die Shoah in der polnischen und deutschsprachigen Literatur von Autorinnen und Autoren der zweiten und dritten Post-Shoah-Generation, eds. I. von der Lühe, S.J. Żurek, Lublin 2019, pp. 265–300;
  • Kasperek, A., „Szlemiel” i „Arka czasu” jako przykłady współczesnej literatury dla dzieci poruszającej tematykę Zagłady, [in:] Zdeptane dzieciństwo. II wojna światowa i jej wpływ na sytuację dzieci, eds. A. Bartuś, P. Trojański, Oświęcim 2017, pp. 329–335 (p. 329);
  • Kmiecik, I., Pamięć o Zagładzie w postmodernistycznej baśni – XY Joanny Rudniańskiej, [in:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, eds. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2018, pp. 135–146;
  • Kmiecik, I., Empatyzacja w powieści Arka czasu Marcina Szczygielskiego, [in:] Pamięć o Zagładzie w polskojęzycznej i niemieckojęzycznej literaturze autorek i autorów drugiego oraz trzeciego pokolenia post-Szoah / Das Gedächtnis an die Shoah in der polnischen und deutschsprachigen Literatur von Autorinnen und Autoren der zweiten und dritten Post-Shoah-Generation, eds. I. von der Lühe, S.J. Żurek, Lublin 2019, pp. 317–327 (p. 318);
  • Kostecka, W., Once Upon a Time There Was a War: The Use of Fairy-tale Conventions in Contemporary Polish Literature for Children about Refugees, „Maska”, no. 36, 2017, pp. 33–49 (p. 33, fn. 2);
  • Kowalska-Leder, J., Literatura polska ostatniego dziesięciolecia wobec Zagłady – próby odpowiedzi na nowe wyzwania, „Zagłada Żydów. Studia i materiały”, no. 10, 2014, pp. 768–802 (pp. 791–792);
  • Krupiński, P., Pies patrzy na getto. Zwierzę jako podmiot narracji postholokaustowych, [in:] Ślady II wojny światowej i Zagłady w najnowszej literaturze polskiej, eds. B. Sienkiewicz, S. Karolak, Poznań 2016, pp. 57–84 (p. 67, fn. 24);
  • Michułka, D., Gregorowicz, Ł., Czytanie pamięci – doświadczenie – emocje. Narracje literackie młodego czytelnika – teoria i praktyka odbioru (Rutka Joanny Fabickiej), „Polonistyka. Innowacje”, no. 7, 2018, pp. 41–58 (p. 45);
  • Mytych-Forajter, B., Energia metamorfozy w prozie Joanny Rudniańskiej, [in:] I. Gralewicz-Wolny, B. Mytych-Forajter, Uwolnić Pippi! Twórczość dla dzieci wobec przemian kultury, Katowice 2013, pp. 87–100;
  • Olszewska, B., Konwencja pamiętnika, dziennika, autobiografii w książkach o wojnie dla młodego czytelnika, [in:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, eds. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2018, pp. 101–117 (p. 101, fn. 1);
  • Rybak, K., Żyd i uchodźca. Znaczące powinowactwa narracyjne w polskiej literaturze dziecięcej ostatniej dekady, „Czy/tam/czy/tu. Literatura dziecięca i jej konteksty”, no. 2, 2017, pp. 44–62 (p. 47);
  • Rybak, K., I (nie) żyli długo i szczęśliwie. Konstrukcje zakończeń w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, “Literatura Ludowa”, vol. 63, no. 1, 2019, pp. 10–23 (p. 11, 15–16);
  • Rybak, K. Dzieciństwo w labiryncie getta. Recepcja mitu labiryntu w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, Warszawa 2019 (p. 14, 18, 66, 68, 117);
  • Rybak, K., Zagłada i ideologia w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, „Narracje o Zagładzie”, no. 1(7), 2021, pp. 155–173 (p. 159, 167);
  • Rybak, K., „Zupełnie inne miasto”. Obrazy warszawskiego getta w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”, no. 3(1), 2021, pp. 67–84;
  • Rybak, K., Obrazowanie Zagłady. Narracje holokaustowe w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Warszawa 2023;
  • Sadowska, D., „Bajki-nie-bajki” czyli II wojna światowa w wybranych polsko- i niemieckojęzycznych utworach dla dzieci z ostatnich 15 lat ze szczególnym uwzględnieniem Asiuni Joanny Papuzińskiej, „Orbis Linguarum”, no. 48, 2018, pp. 169–187;
  • Skibińska, E., XY, „Ryms. Kwartalnik o książkach dla dzieci i młodzieży”, no. 19, 2013, p. 27;
  • Skowera, M., Polacy i Żydzi, dzieci i dorośli. Kto jest kim w Kotce Brygidy Joanny Rudniańskiej i Bezsenności Jutki Doroty Combrzyńskiej-Nogali, „Konteksty Kultury”, vol. 11, no. 1, 2014, pp. 57–72 (p. 59);
  • Skowera, M., Różne odcienie dzieciństwa w utworze Agnieszki Suchowierskiej Mat i świat, „Litteraria Copernicana”, no. 3 (23), 2017, s. 127–138 (p. 129, fn. 8);
  • Skowera, M., „Jutka’s Insomnia [Bezsenność Jutki]”, Our Mythical Childhood Survey;
  • Slany, K., Rutka Joanny Fabickiej jako przykład postpamięciowej literatury dla dzieci, „Maska”, no. 35, 2017, pp. 81–94 (p. 82);
  • Smyczyńska, K., Wyzwania współczesnej literatury wizualnej. Czy „Dziewczynka z cienia” ocala pamięć o ofiarach wojny?, [in:] Zdeptane dzieciństwo. II wojna światowa i jej wpływ na sytuację dzieci, eds. A. Bartuś, P. Trojański, Oświęcim 2017, pp. 337–347 (p. 337, fn. 3);
  • Tomczok, M., Anna Mach, Świadkowie świadectw. Postpamięć Zagłady w polskiej literaturze najnowszej; Małgorzata Wójcik-Dudek, W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, „Zagłada Żydów. Studia i materiały”, no. 13, 2017, pp. 795–801 (p. 796);
  • Tomczok, M., Czyja dzisiaj jest Zagłada? Retoryka – ideologia – popkultura, Warszawa 2017 (s. 242);
  • Wójcik-Dudek, M., Dziewczyny i wojna (na podstawie wybranych przykładów literatury dla dzieci i młodzieży), [in:] Uwięzione w grzeczności. Obrazy kobiecych inności w tekstach literackich, eds. B. Walęciuk-Dejneka, Ł. A. Wawryniuk, Kraków 2015, pp. 153–164 (p. 163);
  • Wójcik-Dudek, M., Inkaust. Holokaust. Trudna lekcja pisania w czasach Zagłady, „Z Teorii i Praktyki Dydaktyki Języka Polskiego”, vol. 24, 2015, pp. 7–18 (p. 14, fn. 20);
  • Wójcik-Dudek, M., Konieczność śladu. Kanony literatury dla dzieci i młodzieży, „Narracje o Zagładzie”, nr 1, 2015, s. 96–116 (p. 105 fn. 27, 107 fn. 37);
  • Wójcik-Dudek, M., Matka – depozytariuszka sytości i głodu. Literatura dla dzieci i młodzieży wobec Zagłady, [in:] Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Tekst, dyskurs, kultura, eds. W. Żarski przy współpracy T. Piaseckiego, Wrocław 2016 pp. 449–458 (p. 453);
  • Wójcik-Dudek, M., W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Katowice 2016; 
  • Wójcik-Dudek, M., „Efekt” Zagłady w polskiej współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży, [in:] Wiara i niewiara. Literackie realizacje wobec doświadczenia Zagłady, eds. P. Kalwiński, A. Karczewska, Lublin 2018, pp. 173–187 (p. 174);
  • Wójcik-Dudek, M., Elementarz Zagłady w polskiej najnowszej literaturze dla dzieci, [in:] Śmierć w literaturze dziecięcej i młodzieżowej, ed. K. Slany, Warszawa 2018, pp. 279–294 (pp. 282–283);
  • Wójcik-Dudek, M., Memory Boom and Imaginarium of Holocaust in Polish Literature for Young Readers, „Filoteknos”, no. 10, 2020, pp. 309–323 (pp. 319–320);
  • Wróblewska, V., Oblicza śmierci w polskiej bajce ludowej i w baśni literackiej, [in:] Śmierć w literaturze dziecięcej i młodzieżowej, ed. K. Slany, Warszawa 2018, pp. 73–87 (p. 85);
  • Wróblewski, M., The Betrayal of Childhood in a Socio-Cultural Context, „Literatura Ludowa”, no. 3, 2018, pp. 40–49 (p. 46);
  • Wróblewski, M., Doświadczanie dzieciństwa. Studium z antropologii literatury, Toruń 2019 (p. 109, 169–170).