Dym [Fume / Smoke]

Author: Antón Fortes
Illustrator: Joanna Concejo
Translator: Beata Haniec
Year: 2011
Publisher: Tako
Place of publication: Toruń
Pages: 36
ISBN: 9788362737055
Notes: Translation from Spanish (2008).
Translations:
  • Fume, Pontevedra: OQO Editora, 2008, pp. 36, ISBN: 9788498710588;
  • Fumée, trans. J. Yuste, Pontevedra: OQO, 2009, pp. 36, ISBN: 9788498711035;
  • Fumo, trans. D. Batalim SottoMayor, Pontevedra: OQO, 2009, pp. 36, ISBN: 9788498711400;
  • Fumo, trans. A. Lami, Modena: Logos, 2011, pp. 36, ISBN: 9788857600550;
  • Humo, Pontevedra: OQO, 2008, pp. 34, ISBN: 9788498710595;
  • Smoke, trans. M. W. Heslop, Pontevedra: OQO, 2009, pp. 36, ISBN: 9788498711394.

Cover courtesy of the publisher.

In Smoke, the reader is thrown into the center of events taking place in a concentration camp. The story is narrated by a young boy who recounts dramatic daily occurrences from the camp, such as the selection of victims, the assignment of barracks (“homes”), a roll-call that takes hours in the cold, persistent hunger, and executions. The boy finds his only solace in the company of his mother and a new friend met in the camp called Vadio. The story ends at “a house with a chimney”, to which the narrator is being led. The last double-page illustration depicts the two boys standing in the darkness holding hands, and is accompanied by the words: “They close the doors. I cannot see almost anything. Vadio takes my hand. He is my only friend”.

Smoke combines text with corresponding illustrations. Antón Fortes’ short, unembellished sentenctes precisely describe events at the camp as seen through the eyes of the child narrator. The boy is told different stories by adults and therefore does not understand everything that happens around him, although he is familiar with hunger and death. The subdued colours of Joanna Concejo’s illustrations complement the text by demonstrating the complexity of a child’s experience of the Holocaust. On the one hand, the images are full of realistically emaciated, sad silhouettes; on the other hand, they are transformed with childlike imagination by turning soldiers into mythical harpies and potatoes scattered on the ground into human heads. Here, it is worth to point out that identifying the target audience for Smoke may be a challenge. Some would consider it children’s literature, while others may fear that it could be a traumatizing experience for young readers.

 
Bibliography:
  • Bieber, A., Voices from the Interior: Reimagining Childhood under Janusz Korczak’s Care, „The Lion and the Unicorn”, no. 42, 2018, pp. 321–337 (p. 326);
  • Biernacka-Licznar, K., Jamróz-Stolarska, E., Paprocka, N., Lilipucia rewolucja. Awangardowe wydawnictwa dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 2000–2015. Produkcja wydawnicza. Bibliografia, Warszawa 2018 (pp. 59–60);
  • Cackowska, M., Ideologie dzieciństwa w książkach obrazkowych dla dzieci, [in:] Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci, eds. B. Sochańska, J. Czechowska, Warszawa–Poznań 2012, pp. 55–75;
  • Dymel-Trzebiatowska, H., Visual representations of war in Polish and Scandinavian picturebooks. A metaphorical perspective, „Problemy Wczesnej Edukacji / Issues in Early Education”, no. 3 (34), 2016, pp. 118–131 (p. 119);
  • Gajownik, S., II wojna światowa we współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży, [in:] Historia – pamięć – edukacja w edukacji humanistycznej, vol. 2: Literatura i kultura, eds. Z. Budrewicz, M. Sienko, Kraków 2013, pp. 167–179 (p. 170);
  • Howrus-Czajka, M., Obraz II wojny światowej w polskiej książce obrazkowej, „Ryms. Kwartalnik o książkach dla dzieci i młodzieży”, no. 27, 2016, pp. 8–9;
  • Howrus-Czajka, M., “True fiction” – the memory and the postmemory of traumatic war events in a picturebook, „Problemy Wczesnej Edukacji / Issues in Early Education”, no. 3 (34), 2016, pp. 94–106 (p. 98);
  • Ippoldt, L., Dziecko a wojna – literatura dla dzieci o tematyce wojennej na wybranych przykładach polsko- i niemieckojęzycznych, „Orbis Linguarum”, no. 48, 2018, pp. 501–504 (p. 503);
  • Jasnowski, P., Zagłada Żydów w najnowszej literaturze dziecięcej, „Ryms. Kwartalnik o książkach dla dzieci i młodzieży”, no. 19, 2013, pp. 6–7;
  • Jeziorkowska-Polakowska, A., „biała plamka na tle MURU to ja…” – angielski buldog opowiada o Zagładzie, [in:] (Nie)zapomniane zwierzęta, eds. E. Łoch, D. Piechota, A. Trześniewska-Nowak, Gdańsk 2021, pp. 129–161 (p. 132, fn. 6);
  • Michułka, D., Przełamywanie granic książki dla dziecka. Ostatnie przedstawienie panny Esterki Adama Jaromira jako lektura o czytaniu pamięci, „Dydaktyka Polonistyczna”, no. 2 (11), 2016, pp. 98–107 (p. 99);
  • Nieczyporowski, R., WYSCHNIĘTE ŁZY. Pamięć Zagłady w sztuce współczesnej, „DYSKURS. Pismo Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu”, no. 24, 2017, pp. 64–84 (p. 75);
  • Olszewska, B., Konwencja pamiętnika, dziennika, autobiografii w książkach o wojnie dla młodego czytelnika, [in:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, eds. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2018, pp. 101–117 (p. 111 fn. 12);
  • Rybak, K., I (nie) żyli długo i szczęśliwie. Konstrukcje zakończeń w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, “Literatura Ludowa”, vol. 63, no. 1, 2019, pp. 10–23 (pp. 13–14);
  • Rybak, K., Dzieciństwo w labiryncie getta. Recepcja mitu labiryntu w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, Warszawa 2019 (p. 89, 100);
  • Rybak, K., Zagłada i ideologia w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, „Narracje o Zagładzie”, no. 1(7), 2021, pp. 155–173 (pp. 168–169);
  • Rybak, K., Obrazowanie Zagłady. Narracje holokaustowe w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Warszawa 2023;
  • Sikorska, M., Czy literatura piękna może pomóc w edukacji dotyczącej Auschwitz i Holokaustu?, [in:] Auschwitz i Holokaust. Edukacja w szkole i w miejscu pamięci, ed. P. Trojański, Oświęcim 2014, pp. 155–159;
  • Sikorska, M., Smyczyńska, K., Visual Narratives of Death and Memory. The Holocaust in Two Contemporary European Picture Books, [in:] Global Perspectives on Death in Children’s Literature, eds. L.D. Clement, L. Jamali, New York and London 2016, pp. 177–190;
  • Skibińska, E., Bezsenność Jutki, „Ryms. Kwartalnik o książkach dla dzieci i młodzieży”, no. 18, 2012, p. 30;
  • Smyczyńska, K., Wyzwania współczesnej literatury wizualnej. Czy „Dziewczynka z cienia” ocala pamięć o ofiarach wojny?, [in:] Zdeptane dzieciństwo. II wojna światowa i jej wpływ na sytuację dzieci, eds. A. Bartuś, P. Trojański, Oświęcim 2017, pp. 337–347 (p. 337 fn. 3);
  • Szyłak, J., O Rose Blanche i opowiadaniu o Zagładzie, „Ars Educandi”, no. 15, 2018, pp. 45–54 (p. 45, 51–52);
  • Tomczok, M., Anna Mach, Świadkowie świadectw. Postpamięć Zagłady w polskiej literaturze najnowszej; Małgorzata Wójcik-Dudek, W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, „Zagłada Żydów. Studia i materiały”, no. 13, 2017, pp. 795–801 (pp. 799–800);
  • Wijas, J., Mała opowieść o wielkiej historii. Refleksje na marginesie książki „Dym” Antóna Fortesa i Joanny Concejo, [in:] Dziecko i baśnie świata w kontekście wczesnej edukacji, ed. U. Chęcińska, Szczecin 2016, pp. 249–260;
  • Wójcik-Dudek, M., Kiedy mały Srulek staje się bohaterem literackim – Holokaust w literaturze dla dzieci i młodzieży, [in:] Żydowskie dziecko, eds. A. Jeziorkowska- Polakowska, A. Karczewska, Lublin 2013, pp. 245–255 (p. 250 fn. 19);
  • Wójcik-Dudek, M., Architektura pamięci – (nie)literackie przestrzenie getta, „Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria”, no. XIV, 2014, pp. 215–224 (p. 220 fn. 11);
  • Wójcik-Dudek, M., Inkaust. Holokaust. Trudna lekcja pisania w czasach Zagłady, „Z Teorii i Praktyki Dydaktyki Języka Polskiego”, vol. 24, 2015, pp. 7–18 (p. 16, fn. 24);
  • Wójcik-Dudek, M., Konieczność śladu. Kanony literatury dla dzieci i młodzieży, „Narracje o Zagładzie”, no. 1, 2015, pp. 96–116 (p. 107 fn. 37);
  • Wójcik-Dudek, M., Między udziecinnieniem a infantylizacją Zagłady, [in:] Światy dzieciństwa. Infantylizacje w literaturze i kulturze, eds. M. Chrobak, K. Wądolny- Tatar, Kraków 2016, pp. 435–449 (p. 443);
  • Wójcik-Dudek, M., W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Katowice 2016 (pp. 254–255);
  • Wójcik-Dudek, M., „Efekt” Zagłady w polskiej współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży, [in:] Wiara i niewiara. Literackie realizacje wobec doświadczenia Zagłady, eds. P. Kalwiński, A. Karczewska, Lublin 2018, pp. 173–187 (p. 177 fn. 14).