Bezsenność Jutki [Jutka’s Insomnia]

Author: Dorota Combrzyńska-Nogala
Illustrator: Joanna Rusinek
Year: 2012
Publisher: Literatura
Place of publication: Łódź
Pages: 79
ISBN: 9788376721514
Notes: “Wojny dorosłych – historie dzieci” series
Cover courtesy of the publisher. ©Wydawnictwo Literatura

Jutka lives in the Łódź Ghetto with her grandfather Dawid Cwancygier and her aunt. Due to the surrounding events of war, the girl has trouble sleeping, so her grandfather tells her various bedtime stories: the tale of Snow White, the story of the Wawel dragon and the Greek myth of Theseus, Ariadne and the Minotaur. The latter tale engrosses the girl the most as she begins to notice similarities between the ancient tale and the reality of the Holocaust. To her, the Ghetto resembles the labyrinth and a Nazi soldier is the Minotaur. When the liquidation of the Ghetto begins and Germans start the search to remove children and elders from the Ghetto (in the operation known as Wielka Szpera), David hides his granddaughter in a special shelter. He gives Jutka a ball of thread to aid her survival just like Ariadne did to Theseus. Once the operation ends, he arranges for the girl and her aunt to be rescued out of the Ghetto.

The novel depicts the realities of life in the Łódź Ghetto. Children play in the neighborhood of Bałuty, where the Ghetto is located. They sing songs in Yiddish and Hebrew, they often go hungry, while their parents and caretakers are being taken away by trains to an unknown location. The most dramatic scenes refer to Wielka Szpera, which began on 5 September 1942. The operation saw 15,000 people transported to the camp in Chełmno upon Ner, including 5862 children. The Nazi order was announced to the inhabitants of the Ghetto on 4 September by Chaim Mordechai Rumkowski, the head of the Jewish Council of Elders. Whereas historians are not unanimous in the assessment of his role in the Holocaust, Jutka’s Insomnia portrays Rumkowski in an unambiguously negative manner.

 

Bibliography:
  • Baluch, A., Jutka i Anna potrzebowały opowieści jak powietrza. Interpretacja utworów dla dzieci i dziecięcych na podstawie Bezsenności Jutki Doroty Combrzyńskiej-Nogali oraz Anny i Pana Jaskółki Gavriela Savita, [in:] Język – lektura – interpretacja w dydaktyce szkolnej, eds. E. Jaskółowa, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2018, pp. 257–266;
  • Baluch, A., Bezsenność Jutki Doroty Combrzyńskiej-Nogali jako literacka forma przemieszczenia mitu o Demeter i Korze, [in:] Żywioły w literaturze dziecięcej. Ziemia, eds. A. Czabanowska-Wróbel, K. Zabawa, Kraków 2019, pp. 235–242;
  • Baluch, A., Ludzie i przedmioty. Literatura dla dzieci jako szkoła estetycznej wrażliwości, „Paidia i Literatura”, no. 2, 2020, pp. 59–66;
  • Borowicz, J., Chleb, [in:] Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej, eds. J. Kowalska-Leder, P. Dobrosielski, I. Kurz, M. Szpakowska, Warszawa 2017, pp. 81–102 (pp. 93–94);
  • Dymel-Trzebiatowska, H., Opowieść dla dzieci a opowieść dla dorosłych. Dwie literackie odsłony Wielkiej Szpery w łódzkim getcie, [in:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, eds. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2018, pp. 173–186;
  • Gajownik, S., II wojna światowa we współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży, [in:] Historia – pamięć – edukacja w edukacji humanistycznej, vol. 2: Literatura i kultura, eds. Z. Budrewicz, M. Sienko, Kraków 2013, pp. 167–179 (p. 168, fn. 14; 173);
  • Heska-Kwaśniewicz, K., Wojna[sic!] Dorosłych – Historie Dzieci. Narracje o wojnie w literaturze dla młodych odbiorców po transformacji ustrojowej (1990–2015), [in:] Literatura dla dzieci i młodzieży, vol. 5, ed. K. Tałuć, Katowice 2017, pp. 33–56 (pp. 38–39, 41);
  • Howrus-Czajka, M., Obraz II wojny światowej w polskiej książce obrazkowej, „Ryms. Kwartalnik o książkach dla dzieci i młodzieży”, no. 27, 2016, pp. 8–9;
  • Howrus-Czajka, M., “True fiction” – the memory and the postmemory of traumatic war events in a picturebook, „Problemy Wczesnej Edukacji / Issues in Early Education”, no. 3 (34), 2016, pp. 94–106 (pp. 100–101);
  • Janus-Sitarz A., Gry wyobraźni a oswajanie przestrzeni strachu. Czasy Holokaustu w literaturze dla dzieci, [in:] Wolność i wyobraźnia w literaturze dziecięcej, eds. A. Czabanowska-Wróbel, M. Kotkowska, Kraków 2017, pp. 195–206;
  • Jarzyna, A., Szlemiele. Zwierzęta wobec Zagłady w literaturze dla dzieci, „Narracje o Zagładzie”, no. 2, 2016, pp. 235–256;
  • Jarzyna, A., Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich), Łódź 2019 (pp. 191–214);
  • Jasnowski, P., Zagłada Żydów w najnowszej literaturze dziecięcej, „Ryms. Kwartalnik o książkach dla dzieci i młodzieży”, no. 19, 2013, pp. 6–7;
  • Jeziorkowska-Polakowska, A., „biała plamka na tle MURU to ja…” – angielski buldog opowiada o Zagładzie, [in:] (Nie)zapomniane zwierzęta, eds. E. Łoch, D. Piechota, A. Trześniewska-Nowak, Gdańsk 2021, pp. 129–161 (p. 132);
  • Józefowicz, A., Child-family-peer relations in the most regent Polish prosi for children, in an educational context, [in:] The Educational and Social World of a Child Discourses of Communication, Subjectivity and Cyborgization, eds. H. Krauze-Sikorska, M. Kichowski, Poznań 2015, pp. 287–299 (p. 295);
  • Kania, A., Lekcja (nie)obecności. Dziedzictwo polsko-żydowskie w edukacji polonistycznej, Kraków 2017 (p. 93, fn. 34);
  • Karczewska, A., „Tylko czy niebo nadal istnieje?” Bóg w najnowszej dziecięcej literaturze o Zagładzie, [in:] Wiara i niewiara. Literackie realizacje wobec doświadczenia Zagłady, eds. P. Kalwiński, A. Karczewska, Lublin 2018, pp. 69–88;
  • Karczewska, A., Pamięć i empatia. O dziecięcej literaturze Zagłady, [in:] Pamięć o Zagładzie w polskojęzycznej i niemieckojęzycznej literaturze autorek i autorów drugiego oraz trzeciego pokolenia post-Szoah / Das Gedächtnis an die Shoah in der polnischen und deutschsprachigen Literatur von Autorinnen und Autoren der zweiten und dritten Post-Shoah-Generation, eds. I. von der Lühe, S.J. Żurek, Lublin 2019, pp. 265–300;
  • Kasperek, A., „Szlemiel” i „Arka czasu” jako przykłady współczesnej literatury dla dzieci poruszającej tematykę Zagłady, [in:] Zdeptane dzieciństwo. II wojna światowa i jej wpływ na sytuację dzieci, eds. A. Bartuś, P. Trojański, Oświęcim 2017, pp. 329–335 (p. 329);
  • Kowalska-Leder, J., Literatura polska ostatniego dziesięciolecia wobec Zagłady – próby odpowiedzi na nowe wyzwania, „Zagłada Żydów. Studia i materiały”, no. 10, 2014, pp. 768–802 (pp. 792–794);
  • Krajewska, A.M., Młodzieżowe książki o najnowszej historii Polski wydane w ostatnich latach – przegląd subiektywny, „Guliwer”, no. 3, 2018, pp. 69–76 (p. 73);
  • Krupiński, P., Pies patrzy na getto. Zwierzę jako podmiot narracji postholokaustowych, [in:] Ślady II wojny światowej i Zagłady w najnowszej literaturze polskiej, eds. B. Sienkiewicz, S. Karolak, Poznań 2016, pp. 57–84 (p. 67, fn. 24);
  • Kwiatkowska, A., Motyw szycia i haftu w najnowszej polskiej literaturze dla dzieci dotyczącej Zagłady, „Polonistyka. Innowacje”, no. 13, 2021, pp. 55–65;
  • Kwiatkowska, A., Jak narysować pamięć? Zagłada w polskich ilustrowanych książkach dla dzieci, „Porównania”, no. 1, 2021, pp. 123–140;
  • Marciniak, K., (De)Constructing Arcadia. The Polish Struggles with History and Differing Colours of Childhood in the Mirror of Classical Mythology, [in:] The Reception of Ancient Greece and Rome in Children’s Literature. Heroes and Eagles, ed. L. Maurice, Leiden, Boston, 2015, pp. 56–82 (pp. 81–82);
  • Michułka, D., Przełamywanie granic książki dla dziecka. Ostatnie przedstawienie panny Esterki Adama Jaromira jako lektura o czytaniu pamięci, „Dydaktyka Polonistyczna”, no. 2 (11), 2016, pp. 98–107 (p. 99);
  • Mioduszewska, Z., Zwierzęta w literaturze o Zagładzie, [in:] Koziołek Matołek i inne bajkowe zwierzęta w tekstach literatury i kultury, eds. M. Bator, B. Gierszewska, K. Kępczyk, Pacanów 2016, pp. 44–55 (p. 54, fn. 32);
  • Mieszek, M., Kulinaria w łódzkiej serii książek dla dzieci „Wojny dorosłych – opowieści[sic!] dzieci”, [in:] Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Tekst, dyskurs, kultura, eds. W. Żarski in collaboration with T. Piasecki, Wrocław 2016 pp. 569–580;
  • Olszewska, B., Konwencja pamiętnika, dziennika, autobiografii w książkach o wojnie dla młodego czytelnika, [in:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, eds. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2018, pp. 101–117 (p. 101, fn. 1; 113);
  • Pietrych, K., (Re)prezentacje czy symulacje? Przestrzeń łódzkiego getta w literaturze XXI wieku, [in:] Geograficzne przestrzenie utekstowione, eds. B. Karwowska, E. Konończuk, E. Sidoruk, E. Wampuszyc, Białystok 2017, pp. 309–330 (p. 315, 326–328);
  • Roszak, J., Czarne sezony. Czarne latawce. O dziecięcych bibliotekach w gettach, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo”, no. 9 (12) part 2, 2019, pp. 231–244 (p. 235);
  • Rybak, K., Hide and Seek with Nazis. Playing with Child Identity in Polish Children’s Literature about the Shoah, „Libri & Liberi”, no. 6 (1), 2017, pp. 11–24;
  • Rybak, K., Żyd i uchodźca. Znaczące powinowactwa narracyjne w polskiej literaturze dziecięcej ostatniej dekady, „Czy/tam/czy/tu. Literatura dziecięca i jej konteksty”, no. 2, 2017, pp. 44–62;
  • Rybak, K., Rzeczy do zabawy. Zabawki w cieniu Zagłady w twórczości Uriego Orleva, [in:] O czym mówią rzeczy? Świat przedmiotów w literaturze dziecięcej i młodzieżowej, eds. A. Mik, M. Niewieczerzał, E. Rąbkowska, G. Leszczyński, Warszawa 2019, pp. 93–105 (p. 94, fn. 3);
  • Rybak, K., I (nie) żyli długo i szczęśliwie. Konstrukcje zakończeń w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, “Literatura Ludowa”, vol. 63, no. 1, 2019, pp. 10–23 (p. 11, 15);
  • Rybak, K., Dzieciństwo w labiryncie getta. Recepcja mitu labiryntu w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, Warszawa 2019;
  • Rybak, K., Stosunki polsko-żydowskie i Zagłada w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, [in:] Stosunki polsko-żydowskie, vol. 2, Kultura. Literatura, sztuka i nauka w XX wieku, ed. Z. Trębacz, Warszawa 2020, pp. 171–187;
  • Rybak, K., Zagłada i ideologia w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, „Narracje o Zagładzie”, no. 1(7), 2021, pp. 155–173 (p. 159, 167);
  • Rybak, K., „Zupełnie inne miasto”. Obrazy warszawskiego getta w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”, no. 3(1), 2021, pp. 67–84 (p. 69, fn. 6);
  • Rybak, K., Obrazowanie Zagłady. Narracje holokaustowe w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Warszawa 2023;
  • Sadowska, D., „Bajki-nie-bajki” czyli II wojna światowa w wybranych polsko- i niemieckojęzycznych utworach dla dzieci z ostatnich 15 lat ze szczególnym uwzględnieniem Asiuni Joanny Papuzińskiej, „Orbis Linguarum”, no. 48, 2018, pp. 169–187 (p. 172, 174);
  • Sałatarow, A., Trauma i pamięć w utworach Henryka Grynberga i Arce czasu Marcina Szczygielskiego, „Czy/tam/czy/tu. Literatura dziecięca i jej konteksty”, no. 1–2, 2020, pp. 34–47 (p. 46, fn. 3);
  • Sikora, A., W jaki sposób mówimy dzieciom o wojnie? Charakterystyka prozy o tematyce wojennej na podstawie wybranych książek dla dzieci, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum”, no. 2 (19), 2014, pp. 25–44;
  • Skibińska, E., Bezsenność Jutki, „Ryms. Kwartalnik o książkach dla dzieci i młodzieży”, no. 18, 2012, p. 30;
  • Skowera, M., „Dorota Combrzyńska-Nogala”, [in:] Polish Literature for Children and Young Adults Inspired by Classical Antiquity. A Catalogue, eds. K. Marciniak, E. Olechowska, J. Kłos, Michał Kucharski, Warsaw 2013, pp. 50–52;
  • Skowera, M., Polacy i Żydzi, dzieci i dorośli. Kto jest kim w Kotce Brygidy Joanny Rudniańskiej i Bezsenności Jutki Doroty Combrzyńskiej-Nogali, „Konteksty Kultury”, vol. 11, no. 1, 2014, pp. 57–72;
  • Skowera, M., Różne odcienie dzieciństwa w utworze Agnieszki Suchowierskiej Mat i świat, „Litteraria Copernicana”, no. 3 (23), 2017, pp. 127–138 (p. 129, fn. 8);
  • Skowera, M., „Jutka’s Insomnia [Bezsenność Jutki]”, Our Mythical Childhood Survey;
  • Slany, K., Rutka Joanny Fabickiej jako przykład postpamięciowej literatury dla dzieci, „Maska”, no. 35, 2017, pp. 81–94 (p. 82, 85);
  • Slany, K., Kobieca opowieść o Zagładzie na przykładzie genologii kobiet w Rutce Joanny Fabickiej, [in:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, eds. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2018, pp. 213–225 (p. 217);
  • Szajnert, D., Przestrzeń doświadczona, przestrzeń wytworzona – literackie topografie Litzmannstadt Getto (rekonesans). Część pierwsza, „Białostockie Studia Literaturoznawcze”, no. 5, 2014, pp. 7–28 (p. 12);
  • Tomczok, M., Anna Mach, Świadkowie świadectw. Postpamięć Zagłady w polskiej literaturze najnowszej; Małgorzata Wójcik-Dudek, W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, „Zagłada Żydów. Studia i materiały”, no. 13, 2017, pp. 795–801 (p. 796);
  • Tomczok, M., Czyja dzisiaj jest Zagłada? Retoryka – ideologia – popkultura, Warszawa 2017 (p. 208);
  • Wawer, K., Lekcje (polskiego) z wielokulturowości. Praca z serią Wojny dorosłych – historie dzieci w szkole podstawowej na wybranych przykładach, „Polonistyka. Innowacje”, no. 13, 2021, pp. 145–161 (p. 146);
  • Wądolny-Tatar, K., Synekdocha jako trop wizualny w książkowych ilustracjach dla dzieci (na przykładzie wybranych narracji słowa i obrazu o drugiej wojnie światowej), [in:] Literatura i inne sztuki w przestrzeni edukacyjnej dziecka, eds. A. Ungeheuer-Gołąb, U. Kopeć, Rzeszów 2016, pp. 164–176 (pp. 172–174);
  • Wądolny-Tatar, K., Dziecko i wojna w perspektywie postpamięci. Narracje dla najmłodszych, „Litteraria Copernicana”, no. 3 (23), 2017, pp. 111–124;
  • Wądolny-Tatar, K., (Auto)biograficzna przestrzeń pamięci (Ostatnie piętro Ireny Landau), [in:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, eds. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2018, pp. 147–161 (p. 159);
  • Wójcik-Dudek, M., Kiedy mały Srulek staje się bohaterem literackim – Holokaust w literaturze dla dzieci i młodzieży, [in:] Żydowskie dziecko, eds. A. Jeziorkowska- Polakowska, A. Karczewska, Lublin 2013, pp. 245–255 (p. 251);
  • Wójcik-Dudek, M., Architektura pamięci – (nie)literackie przestrzenie getta, „Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria”, nr XIV, 2014, s. 215–224;
  • Wójcik-Dudek, M., Dzieci i książki w Bibliotece Shoah, [w:] (Przed)szkolne spotkania z lekturą, eds. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, in collaboration with A. Zok-Smoła, Katowice 2015, pp. 81–95;
  • Wójcik-Dudek, M., Konieczność śladu. Kanony literatury dla dzieci i młodzieży, „Narracje o Zagładzie”, no. 1, 2015, pp. 96–116 (p. 105 fn. 27);
  • Wójcik-Dudek, M., Dziewczyny i wojna (na podstawie wybranych przykładów literatury dla dzieci i młodzieży), [in:] Uwięzione w grzeczności. Obrazy kobiecych inności w tekstach literackich, eds. B. Walęciuk-Dejneka, Ł. A. Wawryniuk, Kraków 2015, pp. 153–164 (pp. 161–162);
  • Wójcik-Dudek, M., Między udziecinnieniem a infantylizacją Zagłady, [in:] Światy dzieciństwa. Infantylizacje w literaturze i kulturze, eds. M. Chrobak, K. Wądolny- Tatar, Kraków 2016, pp. 435–449 (p. 445);
  • Wójcik-Dudek, M., Zamieszkać w Zagładzie. Geografia Holocaustu w literaturze dla dzieci i młodzieży, [in:] Geografia krain zmyślonych. Wokół kategorii miejsca i przestrzeni w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, eds. W. Kostecka, M. Skowera, Warszawa 2016, pp. 43–56 (p. 47);
  • Wójcik-Dudek, M., Matka – depozytariuszka sytości i głodu. Literatura dla dzieci i młodzieży wobec Zagłady, [in:] Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Tekst, dyskurs, kultura, eds. W. Żarski przy współpracy T. Piaseckiego, Wrocław 2016 pp. 449–458 (p. 454, 456 fn. 26);
  • Wójcik-Dudek, M., W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Katowice 2016;
  • Wójcik-Dudek, M., „Efekt” Zagłady w polskiej współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży, [in:] Wiara i niewiara. Literackie realizacje wobec doświadczenia Zagłady, eds. P. Kalwiński, A. Karczewska, Lublin 2018, pp. 173–187 (pp. 177–178);
  • Wójcik-Dudek, M., Elementarz Zagłady w polskiej najnowszej literaturze dla dzieci, [in:] Śmierć w literaturze dziecięcej i młodzieżowej, ed. K. Slany, Warszawa 2018, pp. 279–294 (pp. 285–286, 288);
  • Wójcik-Dudek, M., Doświadczenie ziemi. Zagłada w najnowszej literaturze dla dzieci i młodzieży, [in:] Żywioły w literaturze dziecięcej. Ziemia, eds. A. Czabanowska-Wróbel, K. Zabawa, Kraków 2019, pp. 243–257 (pp. 249–250);
  • Wójcik-Dudek, M., Memory Boom and Imaginarium of Holocaust in Polish Literature for Young Readers, „Filoteknos”, no. 10, 2020, pp. 309–323 (p. 318);
  • Wróblewski, M., The Betrayal of Childhood in a Socio-Cultural Context, „Literatura Ludowa”, no. 3, 2018, pp. 40–49 (p. 46);
  • Wróblewski, M., Doświadczanie dzieciństwa. Studium z antropologii literatury, Toruń 2019 (p. 183);
  • Вуйчик-Дудек, М., Животните и Холокостът в съвременни полски текстове за млади читатели, „Дзяло”, no. 17, 2020.