Autor: Katarzyna Ryrych
Ilustracje: Anna Rudka
Rok wydania: 2018
Wydawnictwo: EZOP
Miejsce wydania: Warszawa
Liczba stron: 155
ISBN: 9788365230201
Ninka wraz z rodzicami i starszym bratem Alkiem wprowadza się do mieszkania, w którym mieszkała zmarła niedawno babcia: dom znajdujący się w starej kamienicy skrywa wiele tajemnic, dodatkowo wyolbrzymionych przez wyobraźnię dziewczynki. Od pewnego momentu bohaterka traci kontakt z bratem, podobnie wyglądają jej relacje z rodzicami. Jedyną osobą, która ma dla Ninki czas jest mieszkająca piętro wyżej babcia Zilbersztajn, starsza kobieta pamiętająca czasy wojny. W okolicy Bożego Narodzenia daje bohaterce w prezencie starą, ręcznie dekorowaną bombkę, która trafia wraz z innymi ozdobami na choinkę. Tego samego dnia Ninka odkrywa, że za wiszącymi w sypialnianej szafie płaszczami znajduje się przejście. Po drugiej stronie czeka na nią głodna, wystraszona dziewczynka, która nie chce zdradzić swojego imienia. Od tej chwili Ninka coraz częściej odwiedza świat „po drugiej stronie ściany”, dowiadując się kolejnych szczegółów o kamienicy i poznając historię babci Zilbersztajn. Jak się okazuje, podróż przez ścianę to podróż do przeszłości, do czasu Zagłady.
Powieść Katarzyny Ryrych wpisuje się w nurt książek mówiących o Zagładzie bez opisywania jej w sposób dosłowny. Podobnie jak w Rutce Joanny Fabickiej występuje tu motyw przekazywania świadectwa wojny w linii kobiecej, ukazujący działanie mechanizmów transmisji pamięci o przeszłości. Spotkana za ścianą dziewczynka wciąga Ninkę w pewnego rodzaju grę, sprawiając, że sama bohaterka nie wie, do której przestrzeni – z teraźniejszości czy przeszłości – przynależy. Motyw gry prowadzi do pytań o losowość śmierci, szczególnie w czasie Zagłady; z drugiej strony sugeruje zaś, że postępując zgodnie z zasadami (ciche zachowanie w kryjówce, ukrywanie swojej tożsamości), można zbliżyć się do wygranej, jaką jest przetrwanie. Niestety, co ukazuje Ryrych, często na przegranej wzbogacali się stojący z boku – autorka sygnalizuje działalność szabrowników, zagarniających pożydowskie mienie, wpisując swoją książkę w dyskurs społeczny i polityczny dotyczący udziału Polaków w Zagładzie.
Bibliografia:
- Karczewska, A., „Tylko czy niebo nadal istnieje?” Bóg w najnowszej dziecięcej literaturze o Zagładzie, [w:] Wiara i niewiara. Literackie realizacje wobec doświadczenia Zagłady, red. P. Kalwiński, A. Karczewska, Lublin 2018, s. 69–88 (s. 71 przyp. 7, s. 73 przyp. 12);
- Karczewska, A., Pamięć i empatia. O dziecięcej literaturze Zagłady, [w:] Pamięć o Zagładzie w polskojęzycznej i niemieckojęzycznej literaturze autorek i autorów drugiego oraz trzeciego pokolenia post-Szoah / Das Gedächtnis an die Shoah in der polnischen und deutschsprachigen Literatur von Autorinnen und Autoren der zweiten und dritten Post-Shoah-Generation, red. I. von der Lühe, S.J. Żurek, Lublin 2019, s. 265–300;
- Rybak, K., „Grandma Zilbersztajn’s Christmas Bauble [Bombka babci Zilbersztajn]”, Our Mythical Childhood Survey;
- Rybak, K., Dzieciństwo w labiryncie getta. Recepcja mitu labiryntu w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, Warszawa 2019 (s. 15, 76);
- Rybak, K., Stosunki polsko-żydowskie i Zagłada w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, [w:] Stosunki polsko-żydowskie, t. 2, Kultura. Literatura, sztuka i nauka w XX wieku, red. Z. Trębacz, Warszawa 2020, s. 171–187;
- Rybak, K., Zagłada i ideologia w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, „Narracje o Zagładzie”, nr 1(7), 2021, s. 155–173 (s. 164);
- Rybak, K., Obrazowanie Zagłady. Narracje holokaustowe w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Warszawa 2023.