Wszystkie lajki Marczuka

We Wszystkich lajkach Marczuka plany czasowe się przeplatają, a naprzemiennie ułożone rozdziały prezentują historyczne czasy II wojny światowej oraz współczesną grupę gimnazjalistów pracującą nad szkolnym projektem. Młodzież postanawia zająć się postacią związaną z osiedlem, na którym znajduje się ich szkoła, czyli Choszczówką – kiedyś była to podwarszawska wieś. W poszukiwaniu inspiracji uczniowie trafiają na Wikipedię, a tam hasło poświęcone Janowi Marczukowi, żołnierzowi Armii Krajowej, który w czasie wojny organizował pomoc dla ukrywających się Żydów. Gimnazjaliści postanawiają rozpropagować postać Marczuka za pomocą mediów społecznościowych, a ich bohater w ekspresowym tempie zbiera tytułowe „lajki”. Wielka popularność aktywizuje internautów, którzy udostępniają swoje wspomnienia i zdjęcia z czasów okupacji, a także żywo wymieniają się poglądami o przeszłości. Wreszcie uczniowie czynią z Marczuka celebrytę, o którym słyszy cała Polska. Jak się jednak okazuje, Jan Marczuk kryje tajemnicę, o której wie tylko Adam – twórca wspomnianego wpisu na Wikipedii!

Utwór Beręsewicza można traktować jako komentarz do świata kreowanego za pomocą internetu i mediów społecznościowych, bez których wiele informacji nie ma szans przebić się do szerszego grona odbiorców, zwłaszcza młodzieży. Równocześnie – biorąc pod uwagę fakt, że Marczuk został wykreowany przez jednego z bohaterów – jest to przestroga przed fake newsami i bezkrytyczną lekturą internetowych treści. Warto jednak pamiętać, że w planie historycznym Beręsewicz ukazuje lokalne wydarzenia związane z Zagładą i działalność Marczuka, który pomaga Żydom, chroniąc ich nie tylko przed niemieckimi żołnierzami, ale również polskimi sąsiadami, którzy podjęli się kolaboracji z okupantem. Właśnie ten kontrast między opisem działań Marczuka, a pojawiającą się na końcu informacją o jego nieistnieniu jest najciekawszym elementem utworu, z jednej strony zachęcającego do krytycznego odbioru źródeł, z drugiej traktowaniu ich z dystansem, gdyż narracja o przeszłości, w jaką wierzą ludzie bywa nierzadko bardziej wiarygodna niż wydarzenia poświadczone w archiwach.

Bibliografia:

• Jelonek, M., Stefaniak, M., Kiedy uczeń spotyka się z książką w sieci, czyli o wyzwaniach dla współczesnego nauczyciela, [w:] Twórcze praktyki polonistyczne, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2015, s. 139–157 (s. 140–141, 145–150);
• Kania, A., Lekcja (nie)obecności. Dziedzictwo polsko-żydowskie w edukacji polonistycznej, Kraków 2017 (s. 94–96);
• Karczewska, A., Pamięć i empatia. O dziecięcej literaturze Zagłady, [w:] Pamięć o Zagładzie w polskojęzycznej i niemieckojęzycznej literaturze autorek i autorów drugiego oraz trzeciego pokolenia post-Szoah / Das Gedächtnis an die Shoah in der polnischen und deutschsprachigen Literatur von Autorinnen und Autoren der zweiten und dritten Post-Shoah-Generation, red. I. von der Lühe, S.J. Żurek, Lublin 2019, s. 265–300 (s. 267);
• Krajewska, A.M., Młodzieżowe książki o najnowszej historii Polski wydane w ostatnich latach – przegląd subiektywny, „Guliwer”, nr 3, 2018, s. 69–76 (s. 73);
• Michułka, D., Literatura – historia – edukacja. Spotkania z przeszłością we współczesnych polskich narracjach dla dzieci i młodzieży, „Oblicza Komunikacji”, nr 12, 2020, s. 433–450 (s. 441–442);
• Kulig-Kozłowska, A., Facebook w szkolnej ławce. Media społecznościowe a edukacja polonistyczna, Kraków 2017 (s. 189–199);
• Omyła, P., Czytelnicze wyzwanie dla uczniów szkoły podstawowej – Wszystkie lajki Marczuka Pawła Beręsewicza, [w:] Twórcze praktyki polonistyczne, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2015, s. 59–65;
• Rybak, K. Dzieciństwo w labiryncie getta. Recepcja mitu labiryntu w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, Warszawa 2019 (s. 14–15);
• Rybak, K., Stosunki polsko-żydowskie i Zagłada w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, [w:] Stosunki polsko-żydowskie, t. 2, Kultura. Literatura, sztuka i nauka w XX wieku, red. Z. Trębacz, Warszawa 2020, s. 171–187 (s. 182, 184);
• Rybak, K., Zagłada i ideologia w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, „Narracje o Zagładzie”, nr 1(7), 2021, s. 155–173 (s. 163);
• Rybak, K., Obrazowanie Zagłady. Narracje holokaustowe w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Warszawa 2023;
• Sikora, A., W jaki sposób mówimy dzieciom o wojnie? Charakterystyka prozy o tematyce wojennej na podstawie wybranych książek dla dzieci, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum”, nr 2 (19), 2014, s. 25–44 (s. 28);
• Slany, K., Rutka Joanny Fabickiej jako przykład postpamięciowej literatury dla dzieci, „Maska”, nr 35, 2017, s. 81–94 (s. 82);
• Wójcik-Dudek, M., Dzieci i książki w Bibliotece Shoah, [w:] (Przed)szkolne spotkania z lekturą, red. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, współpr. A. Zok-Smoła, Katowice 2015, s. 81–95 (s. 86, przyp. 18);
• Wójcik-Dudek, M., Konieczność śladu. Kanony literatury dla dzieci i młodzieży, „Narracje o Zagładzie”, nr 1, 2015, s. 96–116 (s. 112–113);
• Wójcik-Dudek, M., Między udziecinnieniem a infantylizacją Zagłady, [w:] Światy dzieciństwa. Infantylizacje w literaturze i kulturze, red. M. Chrobak, K. Wądolny- Tatar, Kraków 2016, s. 435–449 (s. 445, 447);
• Wójcik-Dudek, M., Matka – depozytariuszka sytości i głodu. Literatura dla dzieci i młodzieży wobec Zagłady, [w:] Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Tekst, dyskurs, kultura, red. W. Żarski przy współpracy T. Piaseckiego, Wrocław 2016 s. 449–458 (s. 454);
• Wójcik-Dudek, M., W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Katowice 2016;
• Wójcik-Dudek, M., Dybuk i Facebook. Pamięć i postpamięć jako wyzwania edukacji polonistycznej, „Guliwer”, nr 3, 2018, s. 34–43;
• Wójcik-Dudek, M., Memory Boom and Imaginarium of Holocaust in Polish Literature for Young Readers, „Filoteknos”, nr 10, 2020, s. 309–323 (s. 321–322).