Po drugiej stronie okna. Opowieść o Januszu Korczaku

Autor: Anna Czerwińska-Rydel

Ilustracje: Dorota Łoskot-Cichocka

Rok wydania: 2012

Wydawnictwo: Muchomor

Miejsce wydania: Warszawa

Liczba stron: 163

ISBN: 9788389774545

Uwagi: Audiobook wydany przez Akademię Rozwoju Wyobraźni Buka (2012, ISBN: 9788362951031)

W przygotowanej przez Czerwińską-Rydel biografii śledzimy losy Janusza Korczaka od narodzin aż do śmierci. Opisując dzieciństwo Henryka Goldszmita (pseudonim Janusz Korczak obrał wtedy, gdy zaczął publikować swoje teksty), autorka wskazuje na zdarzenia, które ukształtowały go moralnie i wzbudziły jego zainteresowanie literaturą, medycyną i pedagogiką. Dorosłe życie to czas studiów, następnie pracy w zawodzie lekarza, a później jako opiekuna dzieci w Domu Sierot przy ul. Krochmalnej w Warszawie oraz twórcy różnorodnych tekstów, zarówno dla dzieci, jak i dorosłych odbiorców. Na kolejnych stronach czytelnik poznaje – rewolucyjne w tamtych czasach – zasady życia społecznego w sierocińcu oraz główną, obok Korczaka, opiekunkę dzieci – Stefanię Wilczyńską, czyli panią Stefę. Podobnie jak w innych opowieściach o Korczaku, tak i w Po drugiej stronie okna Zagłada stanowi tragiczny finał jego biografii. W wyniku niemieckich rozporządzeń Dom Sierot musi zostać przeniesiony na teren getta, gdzie prowadzenie ośrodka staje się niezwykle trudne. 5 sierpnia 1942 mieszkańcy sierocińca zostają wyrzuceni i skierowani na Umschlagplatz, skąd rusza transport w kierunku ośrodka zagłady w Treblince.

Choć wojna i Zagłada zajmują w książce Czerwińskiej-Rydel niewiele miejsca, towarzyszące im wydarzenia zostają przedstawione w rozbudowany sposób. W momencie rozpoczęcia nalotów Korczak organizuje dzieciom zabawę, która w możliwie bezbolesny sposób ma nauczyć je szybkiej ewakuacji; mężczyzna z całych sił chroni podopiecznych przed kolejnymi represjami okupanta, czyniąc z przeprowadzki do getta wesoły pochód i zamurowując okna w sierocińcu, by wychowankowie nie musieli patrzeć na przerażające sceny ulic dzielnicy żydowskiej. Aż do finału wspiera „swoje dzieci”, dodając im otuchy w trakcie ostatniej drogi pociągiem w kierunku Treblinki. Podobnie optymistycznie, choć kontrastując z historycznym losem tej grupy, kończy się opowieść Czerwińskiej-Rydel: „Po drugiej stronie okna [pociągu] jaśniało bezchmurne sierpniowe niebo”. Niezwykle interesująca jest warstwa graficzna książki, na którą składają się archiwalne fotografie, ręczne dopiski na marginesach czy poukrywane w zagiętych rogach „sekrety”, czyli cytaty z dzieł Korczaka.

Bibliografia:

• Howrus-Czajka, M., Obraz II wojny światowej w polskiej książce obrazkowej, „Ryms. Kwartalnik o książkach dla dzieci i młodzieży”, nr 27, 2016, s. 8–9;
• Howrus-Czajka, M., “True fiction” – the memory and the postmemory of traumatic war events in a picturebook, „Problemy Wczesnej Edukacji / Issues in Early Education”, nr 3 (34), 2016, s. 94–106 (s. 99–100);
• Jasnowski, P., Pamiętnik Blumki, „Ryms. Kwartalnik o książkach dla dzieci i młodzieży”, nr 19, 2013, s. 13;
• Kania, A., Lekcja (nie)obecności. Dziedzictwo polsko-żydowskie w edukacji polonistycznej, Kraków 2017 (s. 94);
• Kowalska-Leder, J., Literatura polska ostatniego dziesięciolecia wobec Zagłady – próby odpowiedzi na nowe wyzwania, „Zagłada Żydów. Studia i materiały”, nr 10, 2014, s. 768–802 (s. 794–795);
• Kowalska-Leder, J., Woźnicka, J., Dziecko, [w:] Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej, red. J. Kowalska-Leder, P. Dobrosielski, I. Kurz, M. Szpakowska, Warszawa 2017, s. 141–172 (s. 155, przyp. 44);
• Olszewska, B., Konwencja pamiętnika, dziennika, autobiografii w książkach o wojnie dla młodego czytelnika, [w:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2018, s. 101–117 (s. 101, przyp. 1);
• Po drugiej stronie okna widział człowieka (wywiad z Anną Czerwińską-Rydel) „Ryms. Kwartalnik o książkach dla dzieci i młodzieży”, nr 19, 2013, s. 14–15;
• Rybak, K., Żyd i uchodźca. Znaczące powinowactwa narracyjne w polskiej literaturze dziecięcej ostatniej dekady, „Czy/tam/czy/tu. Literatura dziecięca i jej konteksty”, nr 2, 2017, s. 44–62 (s. 47);
• Rybak, K., I (nie) żyli długo i szczęśliwie. Konstrukcje zakończeń w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, “Literatura Ludowa”, t. 63, nr 1, 2019, s. 10–23 (s. 10–12);
• Rybak, K. Dzieciństwo w labiryncie getta. Recepcja mitu labiryntu w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, Warszawa 2019 (s. 14–15, 69–70, 73);
• Rybak, K., Zagłada i ideologia w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, „Narracje o Zagładzie”, nr 1(7), 2021, s. 155–173 (s. 159, przyp. 17; 168, przyp. 55);
• Rybak, K., „Zupełnie inne miasto”. Obrazy warszawskiego getta w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”, nr 3(1), 2021, s. 67–84;
• Rybak, K., Obrazowanie Zagłady. Narracje holokaustowe w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Warszawa 2023;
• Slany, K., Rutka Joanny Fabickiej jako przykład postpamięciowej literatury dla dzieci, „Maska”, nr 35, 2017, s. 81–94 (s. 82);
• Wądolny-Tatar, K., (Re)konstrukcja osoby. Chopin Anny Czerwińskiej-Rydel i Korczak Beaty Ostrowickiej, [w:] „Stare” i „nowe” w literaturze dla dzieci i młodzieży – biografie, red. B. Olszewska, O. Pajączkowski, L. Urbańczyk, Opole 2015, s. 359–372 (s. 370, przyp. 12);
• Wójcik-Dudek, M., Między taktyką a strategią – o wybranych biografiach Janusza Korczaka kierowanych do młodego odbiorcy, [w:] „Stare” i „nowe” w literaturze dla dzieci i młodzieży – biografie, red. B. Olszewska, O. Pajączkowski, L. Urbańczyk, Opole 2015, s. 217–227;
• Wójcik-Dudek, M., Konieczność śladu. Kanony literatury dla dzieci i młodzieży, „Narracje o Zagładzie”, nr 1, 2015, s. 96–116;
• Wójcik-Dudek, M., Matka – depozytariuszka sytości i głodu. Literatura dla dzieci i młodzieży wobec Zagłady, [w:] Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Tekst, dyskurs, kultura, red. W. Żarski przy współpracy T. Piaseckiego, Wrocław 2016 s. 449–458 (s. 453);
• Wójcik-Dudek, M., Zamieszkać w Zagładzie. Geografia Holocaustu w literaturze dla dzieci i młodzieży, [w:] Geografia krain zmyślonych. Wokół kategorii miejsca i przestrzeni w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, red. W. Kostecka, M. Skowera, Warszawa 2016, s. 43–56 (s. 45–46);
• Wójcik-Dudek, M., W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Katowice 2016;
• Wójcik-Dudek, M., „Efekt” Zagłady w polskiej współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży, [w:] Wiara i niewiara. Literackie realizacje wobec doświadczenia Zagłady, red. P. Kalwiński, A. Karczewska, Lublin 2018, s. 173–187 (s. 174, 178);
• Wójcik-Dudek, M., Elementarz Zagłady w polskiej najnowszej literaturze dla dzieci, [w:] Śmierć w literaturze dziecięcej i młodzieżowej, red. K. Slany, Warszawa 2018, s. 279–294 (s. 284–285);
• Wójcik-Dudek, M., Memory Boom and Imaginarium of Holocaust in Polish Literature for Young Readers, „Filoteknos”, nr 10, 2020, s. 309–323.