Autor: Andrzej Perepeczko
Ilustracje: Magdalena Pilch
Rok wydania: 2019
Wydawnictwo: Literatura
Miejsce wydania: Łódź
Liczba stron: 144
ISBN: 9788376727165
Uwagi: Seria “Wojny dorosłych – historie dzieci”
©Wydawnictwo Literatura
Autobiograficzna opowieść Andrzeja Perepeczki rozpoczyna się w międzywojennym Lwowie. W 1935 r. chłopiec wraz z rodziną przenosi się do Modlina koło Warszawy, gdzie mieszka aż do wybuchu II wojny światowej. Na początku września 1939 r. ojciec, porucznik Wojska Polskiego, postawia wysłać resztę domowników na wieś, chłopiec trafia więc na jakiś czas do Luszawy na Lubelszczyźnie, skąd po przegranej bitwie pod Kockiem (początek października 1939 r.) wyjeżdża do Warszawy – przeprowadzek w jego życiu będzie wiele, a koniec wojny zastaje Jędrusia w Radomsku. Pełne podróży wojenne losy chłopca uzupełniają opisy okupacyjnej codzienności, w tym tajnego nauczania, łapanek, działalności w Szarych Szeregach czy wiadomości o powstaniu warszawskim.
Zagłada pojawia się w książce epizodycznie. W czasie ucieczki z Modlina bohater zauważa, że ofiarami bombardowań Kocka są wyłącznie Żydzi i zastanawia się, „dlaczego Niemcy bombardują i palą takie małe żydowskie miasteczko? […] Przecież nie ma tu żadnego wartego bomb celu” [37]. Krótki fragment poświęcony jest również utworzeniu getta warszawskiego, którego „mieszkańcy” [64] (później nazywani też „więźniami” [73]) nie mają prawa opuszczać murów, a Polacy nie mogą pomóc prześladowanym: babcia Jędrusia stwierdza, że „można […] jedynie się pomodlić, niestety” [64]. Co ciekawe, Perepeczko rezygnuje z konwencji uczynienia dziecięcego bohatera świadkiem Zagłady, kobieta mówi bowiem „lepiej nie patrzeć na getto, dzieci, bo tam ludzie umierają na ulicy” [ibid.]. W tekście wspomniane jest również zmniejszenie obszaru getta oraz powstanie w marcu 1943 r. i całkowite zniszczenie „otoczonej murem dzielnicy” [73–74].
Bibliografia:
- Rybak, K., Stosunki polsko-żydowskie i Zagłada w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, [w:] Stosunki polsko-żydowskie, t. 2, Kultura. Literatura, sztuka i nauka w XX wieku, red. Z. Trębacz, Warszawa 2020, s. 171–187 (s. 174, przyp. 7).